Çocuklarda Dikkat Eksikliği Nedir?

ÇOCUKLARDA DİKKAT EKSİKLİĞİ 

Dikkat Eksikliği, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayan dikkat sorunları ile kendini gösteren nörogelişimsel bir bozukluktur. Toplumda görülme sıklığı %5-7 gibi çok yüksek orandadır, çocuklukta başlayıp %60-70 oranında, yetişkinlikte de devam edebilen bir bozukluktur. 

Çocuklarda Dikkat Eksikliği belirtileri ağırlıklı olarak okul çağı olan 6 ila 12 yaş arasında tespit edildiğinden, belirtileri daha çok sınıf içi ve sosyal ortamlarda gözlemlenir.

 

Dikkat Eksikliği Belirtileri 

Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez, okul ödevlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar. 
Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır. 
Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür. 
Çoğu zaman yönergeleri izlemez ve okul ödevlerini, ufak tefek işleri tamamlayamaz. 
Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker. 
Çoğu zaman sürekli zihinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir. 
Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder (ör: oyuncaklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar, araç gereçler vb.) 
Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır. 
Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır. 

Dikkat Eksikliği ve Dikkat Dağınıklığı Arasındaki Farklar 

Dikkat dağınıklığı kısa süreli olarak dikkati sürdürmede zorluk olarak tanımlamaktadır. Dikkat dağınıklığı problemi olan bir çocuk verilen bir görev veya etkinliği yaparken kolayca başka nesnelere veya düşüncelerle dikkatini kaybedebilir. Dikkat dağınıklığı sürekli gelişen bir durum değildir. Bazen çocukların günlük hayatlarında oluşan uykusuzluk, yorgunluk, düşük motivasyon veya görevin sıkıcı olması gibi faktörler dikkat dağınıklığını artırabilir. Çoğu zaman ilaç kullanımına gerek kalmadan dikkati arttıracak bazı egzersizler ve önerilerle bu durum iyileştirilebilmektedir. Bu süreçte ebeveyn gözlemi ve eğitmen gözlemi oldukça önemlidir. Dikkat dağınıklığı sürekli ve devamlı olarak devam ediyorsa mutlaka uzmana yönlendirilmelidir.

Dikkat Eksikliğinde, dikkat dağınıklığının aksine sürekli bir odaklanma zorluğu görülür ve bu durum çocuğun günlük işlerini devam ettirmesini engelleyecek şiddettedir. Dikkat eksikliği, çocuğun okuldaki akademik durumu veya sosyal ilişkilerini ciddi düzeyde olumsuz yönde etkilemektedir. Dikkat eksikliği olan çocuk en az 6 ay boyunca kendisine verilen yönergeleri takip etmekte, ayrıntılara odaklanmakta, organize olmakta zorlanır, zihinsel çaba gerektiren işlerden kaçınır ve  sık sık dikkatsizliğe bağlı hatalar yapar. Bazen bu duruma hiperaktivite ve dürtüsellik semptomları da eşlik edebilmektedir. Dikkat dağınıklığı olan çocuklar dikkatlerinin dağıldığını fark ettiklerinde çoğu zaman yeniden odaklanmaya çalışabilirler. Ancak dikkat eksikliğine sahip çocuklar için durum böyle değildir.  Dikkat eksikliği olan çocuklar için en etkili yaklaşım tıbbi tedavi ve psikoterapi desteğidir.

Dikkat Eksiliği Olan Çocuklara Nasıl Davranmalıyız?

·         Dikkat Eksikliği olan çocuklara yapılması gereken herhangi bir görev ve bölümde net açıklamalar yapılmalıdır. Örneğin ilkokul döneminde olan bir çocuğa ödevini yap demek yerine “Hayat Bilgisi Kitabı 32.Sayfadaki Ödevini Yap” komutu verilirse çocuğun farklı sayfalarla dikkatin kaybolması engellenmiş olur.

·         Dikkat Eksikliği olan çocuklar bilerek veya isteyerek unutkanlık ya da düzensizlik yapmıyor. Öncelikle ebeveynlerin ve eğitimcilerin çocuklara bakış açısı bu olmalıdır. Aksi takdirde sarf edilen her olumsuz sözcük veya cümleler çocuğun benlik algısına zarar verir.

·         Dikkat Eksikliği olan çocuklarımızın eksik belirtilerini en aza indirmek ve kontrol becerilerinde de artış elde edebilmek için ebeveynler olarak sizlere tavsiyelerimiz şunlardır;

a.        Lütfen Çocuğunuzla konuşun. İlk etapta her ne kadar dikkat eksikliğinden kaynaklı sizi önemsemiyor veya dinlemiyor görünürse görünsün çocuğunuzla konuşmaya devam edin. 

b.       Çocuğunuzla konuşma yapacağınız yerin daha sade ve dikkatini farklı yöne çekecek nesne ve objelerden arınmış olmasına dikkat edilmelidir.

c.        Çocuğunuzla konuşurken mutlaka göz teması kurun, onunla aynı hizada olmaya gayret gösterin.

d.       Çocuğunuzla konuşurken onunla konuşmayı görev gibi değil bir dost gibi yapın.

e.        Çocuğunuzun takip edebileceği kısa ve anlaşılır cümleler kurun.

f.        Bir sorun olduğunda bunun üzerine sohbet edin, konuyla ilgili çocuğunuzun fikrini alın. Duygularını ifade edebilmesi için onu teşvik edin.

g.       Dikkat eksikliği olan çocukların sosyal hayatları da zihinleri gibi karışıktır. Sosyal hayatını düzenleyebilmesi için çocuğunuza destek olun. Günlük hayatını birlikte planlayın.

h.       Zamanı doğru kullanmayı öğretin. Belli aktiviteler için belli saatleri planlayın. Çocuğunuza bunları kontrol edebileceği bir kol saati temin edin ve süre için alarm kurun. Örneğin; oyun oynaması için bir süre verin, çocuğunuza bu süre dolduğu anda kolunda saatten alarm çalacağını ve alarmın çalmasıyla oyunun bitirmesi gerektiğini bildirin. Böylelikle zaman kullanımı pekiştirilmiş olur.

i.         Çocuğunuza sorumluluk verin. Önce küçük sorumluluklarla başlayın, zamanla ve üstesinden geldikçe bu sorumlulukları artırın.

j.         Yapılacakları mümkünse küçük parçalara bölün ve bir listesini çıkarın, bunları belirli aralıklarla çocuğunuza hatırlatın, yapması için teşvik edin ve gerekirse onu yönlendirin. Odasının kapısına ya da kitaplarının üzerine yapıştıracağınız küçük hatırlatma kâğıtları sandığınızdan daha etkili olabilir.

k.       Çocuğunuzun odasında çok fazla eşya, resim ya da elektronik alet bulunmasın. Odasının iyi havalanmış ve yeterince aydınlık olmasına özen gösterin.

l.         Önemli ve önemsiz bilgileri birbirinden ayırt etmeyi çocuğunuza öğretin. Önemli bilgilere dikkatini odaklayabilmesini sağlayacak yöntemler önerin: Fosforlu kalemlerle önemli yerleri çizmek iyi bir seçenek olabilir.

m.     Hareket ihtiyacını karşılaması ve fazla enerjisini boşaltabilmesi için çocuğunuzu spor faaliyetlerine yöneltin ama ısrarcı olmayın. Yüzme ya da koşu gibi çeşitli sporlar hem çocuğunuzun stresini azaltır ve beden kontrolünü artırır, hem de yeni arkadaşlar edinmesine ve sosyalleşmesine imkân sunar.

SON OLARAK SİZLER NE KADAR İYİ OLURSANIZ EVLATLARINIZ DA O KADAR İYİ OLUR. EVLAT İÇİN VERİLEN EMEK GÜZELLEŞEN HAYATINI GÖRÜNCE ZORLUKLARINIZ YERİNİ KOCAMAN BİR İYİ Kİ SÖZCÜĞÜNE BIRAKIR.

Sevgilerimle…

Uzm.Psk.Yusuf Can ÇOBAN
Aile Çocuk ve Ergen Psikoloğu

Kaynakça:

Ø  American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5. baskı).

Ø  Pugle, M. (2022, Mart 11). Are you simply easily distracted or do you have ADHD? Everyday Health.  

Ø  ADHD Parenting Tips (https://www.helpguide.org)